Βραχεία θεραπεία εστιασμένη στη χαρισματικότητα

Bάσω Ανδρούτσου1, Γεωργία Νίκα 2, Βασιλική Φωτοπούλου3, Μαρία Καστάνοβα4

1Συστημική Σύμβουλος, 2Ψυχίατρος, 3Κοινωνική Λειτουργός–Συστημική Σύμβουλος, 4Εκπαιδευτικός 1,2,3,4Σύλλογος Γονέων & Κηδεμόνων Χαρισματικών & Ταλαντούχων Παιδιών

Η χαρισματικότητα δεν είναι διαταραχή, δεν είναι ούτε ετικέτα, είναι ταυτότητα. Και τα χαρισματικά άτομα είναι αναγκαίο να τα ενθαρρύνουμε, είναι αναγκαίο να τους παρέχουμε τις προκλήσεις που έχουν ανάγκη, είναι αναγκαίο να τα εμπνεύσουμε, ώστε να συνειδητοποιήσουν ποιοι είναι, να συνειδητοποιήσουν τις δυνατότητές τους και να βρουν την ταυτότητά τους.

Οι χαρισματικοί διαθέτουν ασυνήθιστες διανοητικές, αντιληπτικές και αφομοιωτικές ικανότητες που κάνουν τη ζωή τους ιδιαίτερα πολύπλοκη. Αντιμετωπίζουν συχνά ενδογενείς αλλά και εξωγενείς συγκρούσεις και όταν έρχονται αντιμέτωποι με τις απαιτήσεις του σχολείου, της οικογένειας και των φίλων, τις κοινωνικές σχέσεις και τις προκλήσεις στον εργασιακό χώρο, τότε η ανάπτυξή τους μπορεί να μπλοκαριστεί, τα εξαιρετικά προσωπικά χαρακτηριστικά μπορεί να μετατραπούν σε δυσκολίες και μπορεί να υποφέρουν από άγχος, κατάθλιψη, προβλήματα σχέσεων ή άλλα σοβαρά ψυχιατρικά προβλήματα τα οποία μπορεί να μην συνειδητοποιούν πως σχετίζονται με την χαρισματικότητά τους.

Καθώς ένας χαρισματικός –είτε έχει αναγνωριστεί, είτε δεν έχει ποτέ εντοπιστεί, είτε έχει λανθασμένα διαγνωστεί–, προχωρά μέσα από τα αναπτυξιακά στάδια, αναπόφευκτα αναζητά μια πιο σαφή αίσθηση ταυτότητας, ολοκλήρωσης και σκοπού στη ζωή.

Ο ψυχοθεραπευτής κατέχει μια μοναδική ευκαιρία να προσφέρει στο χαρισματικό άτομο την υποστήριξη που έχει ανάγκη, και μέσα από τη διαδικασία μιας σύντομης παρέμβασης, μπορεί να προτείνει μεθόδους και τεχνικές για εξερεύνηση και την (επαν)ένωση με τον πραγματικό χαρισματικό εαυτό.

Οι χαρισματικοί –ενήλικες, έφηβοι, παιδιά και οι οικογένειές τους– μπορεί να έχουν ανάγκη καθοδήγησης, συμβουλευτικής υποστήριξης ή/και ψυχοθεραπείας για την διαχείριση των προκλήσεων που συνεπάγεται η χαρισματικότητα.

Οι χαρισματικοί βιώνουν τη ζωή με τρόπους που είναι ποιοτικά διαφορετικοί από τους υπόλοιπους. Διαθέτουν ασυνήθιστες δημιουργικές, διανοητικές, αντιληπτικές και αφομοιωτικές ικανότητες και ευαισθησίες που συχνά τους οδηγούν σε συναισθηματικές εντάσεις (Peterson and Moon, 2008). Όχι μόνο σκέφτονται διαφορετικά αλλά και αισθάνονται διαφορετικά. Σε μια κοινωνία ωστόσο που εκτιμά ιδιαίτερα την “ομοιότητα”, οι χαρισματικοί μπορεί να αισθάνονται ότι δεν γίνεται αποδεκτή και κατανοητή η ίδια τους η ύπαρξη, η περιέργειά τους, ο αντισυμβατικός και “αιρετικός” τρόπος που μπορεί να σκέφτονται και να λειτουργούν, η εμμονή στην τελειότητα, η ανάγκη για δικαιοσύνη και νόημα στη ζωή, και αυτό μπορεί να έχει ως συνέπεια, τα χαρισματικά άτομα να αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους και να αμφισβητούν την αληθινή τους φύση: Τι συμβαίνει με μένα; Γιατί δεν μπορώ να είμαι σαν τους άλλους; Γιατί δεν μπορώ να είμαι ποτέ ευτυχισμένος ή έστω ικανοποιημένος; Πώς θα γίνω αποδεκτός; Θα νιώσω ποτέ “φυσιολογικός”; (Yermish, 2010).

Οι χαρισματικοί, για χρόνια –συχνά για όλη τους τη ζωή–, ζουν σε δυσλειτουργικά για αυτούς πλαίσια, και είναι αναγκασμένοι να “αρνηθούν” την χαρισματικότητά τους, να “αποσιωπούν” τις φυσικές τους κλίσεις και ανάγκες για έκφραση της δημιουργικότητας και του διανοητικού δυναμικού τους, και “θυσιάζουν” την αληθινή τους φύση για να γίνουν αποδεκτοί από το περιβάλλον τους (Ανδρούτσου, κ.ά., 2015).

Συνήθως, τα χαρακτηριστικά εκείνα που κάνουν κάποιον χαρισματικό, είναι και εκείνα που οι άλλοι ζητούν από το χαρισματικό άτομο να αλλάξει ή/και να απαρνηθεί. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των χαρισματικών ατόμων, συχνά θεωρούνται εσφαλμένα μαθησιακές δυσκολίες, ΔΕΠΥ, ανωριμότητα, αυτιστικά χαρακτηριστικά, Asperger, συναισθηματικές διαταραχές/διαταραχές διάθεσης, προβλήματα συμπεριφοράς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα διαρκή αισθήματα απογοήτευσης και ματαίωσης, έλλειψη πληρότητας, μοναξιά, έντονη δυσαρέσκεια και δυσφορία, χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, κατάθλιψη, προβλήματα σχέσεων ή/και άλλα σοβαρά ψυχιατρικά προβλήματα (Amend and Peters, 2012).

H παροχή συμβουλευτικής σε χαρισματικούς, διαφέρει από την κοινή συμβουλευτική. Ο ψυχοθεραπευτής που εργάζεται με χαρισματικά άτομα είναι αναγκαίο να έχει μελετήσει και να γνωρίζει καλά, να κατανοεί, και να αποδέχεται ως τέτοιες, τις ιδιαίτερες κοινωνικές και συναισθηματικές ανάγκες των χαρισματικών ατόμων, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, και τις ιδιαίτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, ώστε να είναι σε θέση να παρέχει στους χαρισματικούς πελάτες του την κατάλληλη υποστήριξη και να προτείνει στρατηγικές κατανόησης, διαχείρισης και αποδοχής της ιδιαίτερης και μοναδικής φύσης τους που συγκροτεί την ίδια τους την ταυτότητα (Silverman, 1993).

Στον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων Χαρισματικών και Ταλαντούχων Παιδιών, έχοντας ζήσει όλη μας τη ζωή στον κόσμο της χαρισματικότητας, και έχοντας πραγματοποιήσει μελέτες και έρευνες σχετικά με τα χαρισματικά παιδιά και τους χαρισματικούς ενήλικες, κατανοούμε όσο κανείς άλλος την ιδιόμορφη φύση, τις ιδιαίτερες ικανότητες, και τις πολλές προκλήσεις που οι χαρισματικοί έχουν να αντιμετωπίσουν.

Εργαζόμαστε πάνω στην διάρθρωση ενός ημιδομημένου μοντέλου Βραχείας θεραπείας εστιασμένης στην χαρισματικότητα μέσα από την διαδικασία μιας σύντομης παρέμβασης ±δέκα συναντήσεων, επιλέγοντας μεθόδους και τεχνικές κατάλληλες για το είδος, το βαθμό και την φύση της χαρισματικότητας του χαρισματικού ατόμου.

Λόγω της σύντομης διάρκειας παρέμβασης, είναι θεμελιώδες να αναγνωρίσουμε τη φύση της χαρισματικότητας ώστε να επιλέξουμε τις κατάλληλες τεχνικές, διαφορετικές σε ένα χαρισματικό εσωστρεφές άτομο, με σειριακή γραμμική μαθηματικολογική σκέψη, επιμονή στην κυριολεξία, με μικρή κλίμακα έκφρασης συναισθήματος και δυσκολίες στην φαντασιακή προβολή, και διαφορετικές σε ένα εξωστρεφές άτομο με δημιουργική, “χαοτική” σκέψη, χαρακτηριστικά αναβλητικότητας, με έντονη φαντασία και διαρκή ροή σκέψης.

Από την στιγμή που θα πραγματοποιηθεί η αναγνώριση της χαρισματικότητας –χρησιμοποιώντας μεθόδους και διαδικασίες αξιολόγησης καθολικού-ολιστικού σχήματος, ώστε η εκτίμηση να καθίσταται έγκυρη  και αξιόπιστη–, παρέχουμε στο χαρισματικό άτομο την υποστήριξη που έχει ανάγκη με έναν τρόπο κυκλικής σχέσης και όχι ως ένα γραμμικό μοντέλο.

Αρχικά, παρέχουμε στο χαρισματικό άτομο ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τα γνωρίσματα και τα χαρακτηριστικά της χαρισματικότητας, τι πραγματικά σημαίνει να είναι κάποιος χαρισματικός, και τι συμβαίνει στον κύκλο της ζωής ενός χαρισματικού ατόμου, και μέσα σε ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον, παρέχουμε την καθοδήγηση εκείνη που είναι απαραίτητη ώστε το χαρισματικό άτομο - να κατανοήσει την βαθύτερη φύση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει και να τα συνδέσει με την χαρισματικότητά του, - να διερευνήσει το δυναμικό του, τις ιδιαίτερες ανάγκες του και τις ιδιαίτερες δεξιότητες και ικανότητές του, - να [ανα-]δομήσει μια ολική αίσθηση εαυτού και να [ξανα-]αφηγηθεί την οντότητά του απαλλαγμένη από αρνητικούς [αυτό-]προσδιορισμούς και [αυτό-]χαρακτηρισμούς, - να αναγνωρίζει και να εκφράζει τα συναισθήματά του με ουσιαστικούς, υγιείς και ασφαλείς τρόπους, - να βρει νέους τρόπους διαχείρισης και κατανόησης του ίδιου του του εαυτού - να επινοήσει νέες τεχνικές επικοινωνίας και κοινωνικής συναλλαγής και ένταξης διαφυλάσσοντας την αληθινή του φύση, - να αποδεχθεί την ιδιαίτερη φύση του και να εντάξει τον εαυτό του με έναν ρεαλιστικό τρόπο στο περιβάλλον του, αλλά να νοιώθει παράλληλα ελεύθερος και ασφαλής να είναι ο εαυτός του.

Εφαρμόσαμε αυτό το μοντέλο σε χαρισματικούς που ζήτησαν συμβουλευτική υποστήριξη και είδαμε πολύ καλά αποτελέσματα, σύντομα θα είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε ένα πιο ολοκληρωμένο μοντέλο βραχείας ημιδομημένης παρέμβασης εστιασμένης στα χαρακτηριστικά του χαρισματικού πελάτη.

Βιβλιογραφία: - Amend E.R., Peters D. B. (2012). Misdiagnosis, Dual diagnosis, and missed diagnosis of gifted children and adults. SENG Conference, CE Workshop, July 13, 2012. - Ανδρούτσου Β., Τσάκωνα Ε., Μπαντέλη Ρ., Δήμου Α. (2015). Διπλή Διαφοροποίηση, Λανθασμένες Διαγνώσεις, και Εργαλεία Αξιολόγησης της Χαρισματικότητας. 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο ΨΕΒΕ “Ψυχολογία και Εκπαίδευση: Σύγχρονοι Προσανατολισμοί και Εφαρμογές”. Ιωάννινα, 9–11 Οκτωβρίου 2015. - Peterson J.S. and Moon S.M. (2008). Counseling the Gifted, In Steven I. Pfeiffer (ed.) Handbook of Giftedness in Children. Springer, pp. 223-248. - Silverman L. K. Counselling the gifted and talented. Denver: Love Publishing, 1993. - Yermish, A. (2010). Cheetahs on the Couch: Issues Affecting the Therapeutic Working Alliance With Clients Who Are Cognitively Gifted: Thesis. Massachusetts School οf Professional Psychology. Poster στο 9ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο της European Family Therapy Association – EFTA, Αθήνα, 28 Σεπτεμβρίου - 1 Οκτωβρίου 2016.   Αυτή η δημοσίευση χορηγείται με άδεια Creative Commons: Αναφορά Δημιουργού - Μη Εμπορική Χρήση - Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές