Ο Σύλλογος ιδρύθηκε το 2003. Δραστηριοποιούμαστε στην παροχή υποστήριξης και καθοδήγησης στους γονείς για τον τρόπο με τον οποίο θα διαχειριστούν την διαφοροποίηση των παιδιών τους. Διενεργούμε δοκιμασίες μέτρησης και αξιολόγησης χαρακτηριστικών και παρέχουμε συμβουλευτική και ψυχολογική υποστήριξη σε χαρισματικούς και τις οικογένειές τους.

Τρίτη 21 Φεβρουαρίου 2017

Cheetahs στην Αίθουσα. Τα Χαρισματικά Παιδιά στην Εκπαίδευση: Ελλείψεις και Παραλείψεις

Βάσω Ανδρούτσου, Συστημική Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Μαρία Καστάνοβα, Εκπαιδευτικός, ειδικ. Συστημική Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Γεωργία Νίκα, Ψυχίατρος, ειδικ. Συστημική Οικογενειακή Θεραπεύτρια



Τα Cheetahs είναι από την φύση τους προορισμένα και είναι από την φύση προικισμένα για να τρέχουν! Και είναι εντυπωσιακή η ταχύτητά τους! Όμως, για να τα δούμε να τρέχουν με αυτή την υπέροχη ιλιγγιώδη ταχύτητα είναι απαραίτητο να ικανοποιούνται βασικές τους ανάγκες˙ να είναι υγιή, να είναι ελεύθερα στο κατάλληλο περιβάλλον, και να έχουν το κίνητρο για να ασκούν αυτή την μοναδική τους ικανότητα. Αν περιορίσουμε αυτά τα υπέροχα ζώα σε ένα χώρο 8 x 10, θα υποφέρουν, και αν είναι πολύ νεαρά στην ηλικία, δεν θα καταφέρουν ποτέ να αναπτύξουν αυτές τις κορυφαίες ταχύτητες (Freesen, 2013).

Τα χαρισματικά παιδιά –όπως και τα cheetahs– ξεχωρίζουν για τις μοναδικές τους ικανότητες, και είναι επίσης απαραίτητο και αναγκαίο να ικανοποιούνται οι ιδιαίτερες ανάγκες τους, να διασφαλιστεί δηλαδή το κατάλληλο πλαίσιο ώστε να μπορούν να αναπτύξουν τις ικανότητές τους και τα ταλέντα τους και να αξιοποιήσουν πλήρως το δυναμικό τους (Yermish, 2010).

Το πρόβλημα είναι πως, όπως ακριβώς τα cheetahs θα βιώσουν το κλουβί ως την δική τους φυλακή, τα χαρισματικά παιδιά, θα βιώσουν την σχολική αίθουσα ως την δική τους πνευματική φυλακή.

Παρόλο που το εκπαιδευτικό μας σύστημα αναγνωρίζει πως τα παιδιά διαθέτουν διαφορετικές μεταξύ τους μαθησιακές ικανότητες, την ίδια στιγμή, θέτει εκπαιδευτικές και κοινωνικές συνθήκες τέτοιες όπου μεταχειρίζεται τα παιδιά σαν να μην υπάρχουν διαφορές μεταξύ τους ή σαν αυτές οι διαφορές να είναι αμελητέες.

Η αποκλειστική μέθοδος ομαδοποίησης στο σχολείο είναι ετερογενής –τάξεις μεικτών ικανοτήτων. Και παρά τις αδιαμφισβήτητες αποδείξεις πως η απόκλιση στην πρόοδο των παιδιών ίδιας ηλικίας μπορεί, και συνήθως είναι, πολύ μεγάλη, τα παιδιά ομαδοποιούνται αυστηρά σύμφωνα με την χρονολογική τους ηλικία!!! Όμως η νοητική διαφοροποίηση παιδιών ίδιας χρονολογικής ηλικίας μπορεί να δημιουργήσει δυσκολίες σε κοινωνικό ή/και σε ακαδημαϊκό επίπεδο καθώς τα παιδιά ομαδοποιούνται στο σχολείο συνεχώς με αυτόν τον τρόπο και για όλες τις δραστηριότητές τους (Ανδρούτσου, 2014).


Απόκλιση από τον ΜΟ (100)
Ποσοστό %
Θέση στον πληθυσμό
(1/x)
ΔΕΔΟΜΕΝΑ
για τον ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ
10.816.286*
ΔΕΔΟΜΕΝΑ
για τον ΠΑΙΔΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ
2.122.544*
ΔΕΔΟΜΕΝΑ
για το ΜΑΘΗΤΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ
1.542.424**
20
10%
1/9
1.189.760
233.480
169.667
30
3 %
1/33
324.480
63.676
46.273
40
0,6 %
1/170
64.896
12.735
9.255
50
0,09 %
1/3000
9.734
1.910
1.388
60
0,009 %
1/30.000
973
191
139
70
0,006 %
1/165.000
65
13
9
80
0,00003%
1/3.500.000
3
Μοναδική περίπτωση
* στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ
** στοιχεία Υπουργείου Παιδείας
Περίπου το 3% του πληθυσμού παρουσιάζει απόκλιση από το μέσο όρο στο νοητικό δυναμικό πέραν των 30 μονάδων. Αναφερόμενοι στην ελληνική πραγματικότητα, και επιχειρώντας εφαρμογή της στατιστικής αναγωγής, εκτιμάται πως σε 65.000 ανέρχονται τα παιδιά στην Ελλάδα –εκ των οποίων περισσότεροι από 46.000 μαθητές και φοιτητές– που δοκιμάζονται λόγω της διαφοροποίησής τους αυτής και έρχονται αντιμέτωποι, τόσο τα ίδια όσο και οι οικογένειές τους, με δυσλειτουργικά περιβάλλοντα όπου υποχρεώνονται να συμβαδίζουν με χρονολογικά συνομηλίκους. Στα εκπαιδευτικά πλαίσια εμφανίζουν δυσκολίες να παρακολουθήσουν τα μαθήματα των οποίων η ύλη απέχει από το δικό τους επίπεδο αντίληψης και αφομοίωσης, ενώ δυσκολεύονται και να ενταχθούν σε ομάδες των οποίων τα ενδιαφέροντα ελάχιστα συμπίπτουν. Επειδή τα παιδιά αυτά μπορεί συχνά να δοκιμάζονται και από διανοητικές, συναισθηματικές, αισθητηριακές ή/και ψυχοκινητικές δυσκολίες, συχνά επίσης μπορεί να ετεροπροσδιορίζονται –αλλά και να αυτοπροσδιορίζονται– ως άτομα με “προβλήματα” (ΣΓΚΧΤΠ, 2014).

Παρά τα αδιαμφισβήτητα δεδομένα, η πολιτεία, οι εκπαιδευτικοί, ακόμη και γονείς, δεν αποδέχονται ότι μπορεί να προκύψει ωφέλεια από την εξατομικευμένη εκπαίδευση των χαρισματικών παιδιών, την ομαδοποίηση κατά ικανότητες και ενδιαφέροντα, και την ένταξή τους σε κατάλληλα εκπαιδευτικά πλαίσια ανάλογα με το είδος και τον βαθμό της διαφοροποίησής τους.

Όμως, όπως όλα τα παιδιά, έτσι και τα χαρισματικά, έχουν το δικαίωμα να λάβουν για τον εαυτό τους την καλύτερη εκπαίδευση. Χρειάζονται ευκαιρίες, ώστε να μάθουν με το δικό τους ρυθμό, να επεκτείνουν τις γνωστικές τους δομές, να ασχοληθούν με δραστηριότητες που τους ενδιαφέρουν πέρα από τις γνώσεις που ήδη κατέχουν, να μελετήσουν αφηρημένα δεδομένα που απαιτούν πιο δομημένη σκέψη, να εργαστούν με -όχι χρονολογικά- συνομηλίκους που μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα και ικανότητες, να συμμετέχουν σε σχέδια εργασίας που συνδέουν τη μάθησή τους με τον “πραγματικό κόσμο”. Την εποχή που θα φτάσουν στην τελευταία τους χρονιά στο Λύκειο, τα χαρισματικά παιδιά θα έχουν περάσει, όπως και κάθε άλλο παιδί, περισσότερες από 12.000 ώρες στο σχολείο˙ έχουν το δικαίωμα –και είναι υποχρέωση της Πολιτείας να το διασφαλίσει– τουλάχιστον κάποιες, αρκετές ή/και όλες από αυτές τις ώρες να είναι ενδιαφέρουσες, αποδοτικές, ενθαρρυντικές, εποικοδομητικές και με νόημα (ΣΓΚΧΤΠ, 2014).

Παρά, ωστόσο, το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην εκπαίδευση, σύμφωνα με τις ανάγκες και τις ικανότητες τού κάθε παιδιού, η Πολιτεία δεν έχει μέχρι σήμερα εκπληρώσει την συνταγματική υποχρέωσή της να διαμορφώσει το κατάλληλο κανονιστικό πλαίσιο και για την κατηγορία των χαρισματικών και ταλαντούχων μαθητών και φοιτητών, ώστε το δικαίωμα στη μάθηση να είναι πραγματικό, αποτελεσματικό, αξιοκρατικό και αναλογικό, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ικανότητες, κλίσεις και ανάγκες των μαθητών αυτών.

Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη, καμία νομοθετική ρύθμιση, καμία λήψη μέτρων για την παροχή υπηρεσιών που να αφορούν:
ê           την εκπαίδευση που η μορφή της να προσδιορίζεται από το είδος και το βαθμό των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών
ê           ρύθμιση θεμάτων ένταξης, κατάταξης, φοίτησης και αποφοίτησης –σύμφωνα με τις ικανότητες/ανάγκες και τη νοητική ηλικία–, για όλους τους τύπους σχολικών μονάδων και για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης
ê          την λειτουργία κατάλληλων εκπαιδευτικών μονάδων, τμημάτων φοίτησης, επί μέρους τάξεων και παροχή κατ’ οίκον και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, on-line προγραμμάτων και εκπαίδευση μορφής mentoring


ê      την κατάρτιση εξειδικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, διάρθρωση κατάλληλα προσαρμοσμένων αναλυτικών προγραμμάτων και εφαρμογή κατάλληλων μεθόδων και εργαλείων διδασκαλίας
ê      την έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση και αξιολόγηση των ψυχολογικών και ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών καθώς και παιδαγωγική, ψυχολογική και συμβουλευτική παρέμβαση και υποστήριξη
ê     την παροχή κοινωνικού έργου και κάθε είδους διευκολύνσεων και διευθετήσεων

Σ’ έναν κόσμο δραστικών αλλαγών, η ανάγκη για μετάβαση στην πολύπλοκη και πολυμορφική κοινωνία του σήμερα που επιτάσσουν οι νέες συνθήκες, δεν επιτρέπει πλέον την «απώλεια» μαθητών με αυξημένη δυναμική, αφού αυτοί θα αποτελέσουν την “ατμομηχανή” για τη μετάβαση αυτή.

Τα χαρισματικά παιδιά είναι μια πολύτιμη φυσική πηγή πνευματικού πλούτου για κάθε κοινωνία και καμία χώρα δεν είναι δυνατόν να επιθυμεί την “απώλεια” τους. Όμως, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι η Ελλάδα δεν ενδιαφέρεται να διασφαλίσει και να αξιοποιήσει το ευρύ φάσμα των ικανοτήτων, των ενδιαφερόντων, των κλίσεων και των ταλέντων των μαθητών αυτών και επιθυμεί να απολέσει την πλέον αποδοτική επένδυση, δεν νομιμοποιείται να το κάνει.



Βιβλιογραφία:
-   Ανδρούτσου Βάσω (2014). Χαρισματικά παιδιά : παιδιά σε κίνδυνο. Παρουσίαση στα πλαίσια του Τετραετούς Επαγγελματικού Προγράμματος Εκπαίδευσης στη Συστημική – Οικογενειακή Θεραπεία της ΕΣΥΘΕΠΑΣ. (Αδημοσίευτη).
-   Freesen Lori (2013). The Gifted Child as Cheetah: A Unique Animal-Assisted Literacy Program: What we can learn from a gifted second grader’s experience. The Latham Letter.
-   Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων Χαρισματικών και Ταλαντούχων Παιδιών. http://giftedchildrengr.blogspot.gr (©2014 – 2017).
-   Yermish, A. (2010). Cheetahs on the Couch: Issues Affecting the Therapeutic Working Alliance With Clients Who Are Cognitively Gifted: Thesis. Massachusetts School οf Professional Psychology.

__________________________________________________

Poster στο 1ο Επιστημονικό Συνέδριο “Έρευνα και Καινοτομία στην Παιδοψυχολογία και την Παιδοψυχιατρική-Διεπιστημονικές προσεγγίσεις και Προοπτικές”, του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Θεσσαλονίκη - Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 18 & 19 Φεβρουαρίου 2017.